Λίγα λόγια για τη Βίλα Καζούλη
Updated: Nov 28, 2022
Μια σύντομη ξενάγηση σε ένα κτήριο πολλών εποχών, χρήσεων και ταυτοτήτων.
Ο πίνακας της φωτογραφίας φιλοτεχνήθηκε από τον Γιάννη Μόραλη το 1941. Ο ίδιος είχε αναφέρει σε δήλωση του πως «το ζωγραφικό γεγονός κάθε φορά είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που ο πίνακας παριστάνει». Με αυτή την φράση και την παραπάνω ζωγραφική άποψη του κτηρίου, πάμε να ανακαλύψουμε παρέα πως μοιάζει η Βίλα Καζούλη, μέσα από τις δικές μου φωτογραφικές και βιωματικές παραστάσεις.
Βρισκόμαστε στη Λεωφόρο Κηφισιάς 241 και σε μια από τις πιο γνωστές περιοχές των Βορείων Προαστείων. Ο λόγος για την Κηφισιά, ένα μέρος το οποίο μοιάζει να γίνεται γνωστό ήδη από τους πρώτους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν ο Ρωμαίος συγγραφέας Aulus Gellius (125 - 180 μ.Χ.) καταγράφει για την επίσκεψή του στην εξοχική κατοικία του Ηρώδη και συγκεκριμένα στην περιοχή «Cephisiae».
Σήμερα, παρότι η περιοχή είναι ευρέως γνωστή εξαιτίας πολλών παραγόντων (βλ. ηλεκτρικός σιδηρόδρομος, πολυτελείς βίλες, νυχτερινή ζωή κ.α.), τα πολιτιστικά κληροδοτήματα που παρουσιάζει δεν είναι αντιστοίχως διαδεδομένα στο κοινό και αυτό είναι κάτι που θα προσπαθήσουμε να απαλείψουμε σήμερα, μέσα από την επίσκεψή μας στην Βίλα Καζούλη.
Οι εργασίες της Βίλας ολοκληρώνονται γύρω στο 1905 και η επικρατούσα ονομασία της έγκειται στον ιδιοκτήτη της, Νικόλαο Καζούλη, ο οποίος με τη σειρά του την προόριζε για θερινή κατοικία. Ο Έλληνας επιχειρηματίας της Αιγύπτου αγόρασε συνολικά μια έκταση άνω των 100 στρεμμάτων, εκ των οποίων το κτήριο-πρωταγωνιστής αποτέλεσε μια συνολική επιφάνεια 2.257,50 τ.μ., όπου παραχωρήθηκε τελικώς στην κόρη του, την Ιωάννα. Έκτοτε, το κτήριο πέρασε από πολλά χέρια για τα οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια του άρθρου.
Η επίσκεψή μου στη Βίλα Καζούλη πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι της 14ης Σεπτέμβρη, σε μια ώρα όπου ευνοούσε τη φωτεινότητα του περιβάλλοντος χώρου. Αδιαμφισβήτητα, το πρώτο πράγμα που παρατήρησα με την είσοδό μου στην έπαυλη, ήταν τα δυο γλυπτά λιοντάρια - έργα του Δημητρίου Φιλιππότη (1834-1919). Τα δυο αιλουροειδή μοιάζει να στέκουν σαν φρουροί υποδεχόμενοι τους επισκέπτες και παράλληλα προστατεύοντας το κτήριο από όποιον επιδιώκει να εισβάλει με κακές προθέσεις..
Από τη σφαίρα του φανταστικού πηγαίνουμε τώρα στην αισθητική και αρχιτεκτονική προσέγγιση της Βίλας, ανηφορίζοντας τις μνημειακού τύπου μαρμάρινες σκάλες. Με μια μόλις ματιά στην είσοδο, κατανοεί κανείς πως η αισθητική προσέγγιση του κτηρίου αποδίδει ένα μείγμα νεοκλασικισμού και αναγεννησιακού ή (νεο)παλλαντιανού στιλ. Το περιστύλιο και η είσοδος επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη παρουσιάζοντας συμμετρία, επιρροές ιωνικού και δωρικού ρυθμού και άλλες νεοκλασικές τεχνοτροπίες, όπως η προσθήκη μαρμάρινων σκαλιστών φουρουσιών.
Ανοίγοντας την πόρτα του αποκατεστημένου μαρμάρινου ανεμοφράκτη ερχόμαστε σε επαφή με το φουαγιέ του ισογείου, το οποίο σηκώνοντας το κεφάλι, καταλαβαίνουμε πως έχει όμοιο σχεδιασμό με έναν οκταγωνικό εξώστη δυο ορόφους πιο πάνω και κατ’ επέκταση με τον τρούλο που βρίσκεται στην απόληξη της οροφής. Η θέα από εκεί είναι πραγματικά μοναδική, ενώ συνεχώς έχεις την αίσθηση πως βρίσκεσαι σε μια άλλη εποχή μεταξύ 18ου και 19ου αιώνα.
Από τον εξώστη λοιπόν, θα κατηφορίσουμε στο -1, ώστε να δούμε τη σημερινή αίθουσα εκδηλώσεων της Βίλας Καζούλη. Η αίθουσα μπορεί να φιλοξενήσει εκδηλώσεις που συνάδουν με επιστημονικούς, πολιτιστικούς ή φιλανθρωπικούς σκοπούς και οι οποίες συνδέονται με την τρέχουσα ταυτότητα του κτηρίου ως χώρος των υπηρεσιών του Πράσινου Ταμείου. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το καταστατικό των εκδηλώσεων μπορείτε να ανατρέξετε στο prasinotameio.gr/kanonismos_paraxorisis/
Μιας και αναφερθήκαμε στο θέμα των εκδηλώσεων, αξίζει να βάλω μια άνω τελεία, για να επικοινωνήσω πως η Βίλα Καζούλη παρέχει τη δυνατότητα δωρεάν ξενάγησης σε ομάδες μαθητών/σπουδαστών ηλικίας 11 ετών και άνω, κατόπιν υποβολής σχετικής αίτησης που είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Πράσινου Ταμείου. Επιπλέον κάθε χρόνο, στα πλαίσια του Open House Athens, ένα Σαββατοκύριακο του Απρίλη, η Βίλα -όπως και άλλοι χώροι με αρχιτεκτονική αξία- ανοίγουν στο ευρύ κοινό με δωρεάν ξεναγήσεις προς όλους.
Η επανάχρηση του κτηρίου ως γραφεία υπηρεσιών του Πράσινου Ταμείου αποτελεί τη κατακλείδα μέσα σε πολλές άλλες λειτουργίες που έλαβαν χώρα εκεί. Κατά την περίοδο της Κατοχής ο χώρος επιτάσσεται από τους Γερμανούς και όπως λέγεται μετατρέπεται είτε σε νοσοκομείο αξιωματικών, είτε σε τόπο βασανιστηρίων/φυλακή. Η τελευταία θεωρεία μάλιστα, στηρίζει πληθώρα σκοτεινών μυθευμάτων που ντύνουν μέχρι και σήμερα τη φήμη της Βίλα Καλούλη.
Η επόμενη χρήση του έρχεται το 1944 όταν πλέον οι Ναζί έχουν αποχωρήσει και στη θέση τους βρίσκεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) μετατρέποντας το κτήριο στο φρουραρχείο του βόρειου τομέα Αθηνών. Πέντε χρόνια αργότερα, η Βίλα Καζούλη περνά στο Δημόσιο και το 1953-55 στεγάζει τις υποδομές περίθαλψης σεισμοπαθών από τα Ιόνια Νησιά. Το μεγαλύτερο μέρος του οικοπέδου περνάει στο μετέπειτα νοσοκομείο ΚΑΤ και η έπαυλη εγκαταλείπετε.
Οι εικόνες της εγκαταλελειμμένης έπαυλης πρωταγωνιστούν στην έβδομη τέχνη και γίνεται το καταφύγιο της Υπολοχαγού Νατάσσας (1970) και στη συνέχεια μέρος των γυρισμάτων για την ταινία «Γλυκιά Συμμορία» του Νίκου Νικολαΐδη. Το 1995 το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ αγοράζει τη Βίλα και το 2000 φιλοξενούνται εντός της διάφορες δημόσιες υπηρεσίες: ΕΔΠΠ, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΚΠΑΑ κ.α. Το 2014 το Πράσινο Ταμείο μεταφέρει την έδρα του στη Βίλα και τελικά γίνεται ο αποκλειστικός φορέας της (2021).
Κλείνουμε την παραπάνω παρένθεση της πολυποίκιλης ταυτότητας του κτηρίου και επανερχόμαστε στην ξενάγησή μας, ολοκληρώνοντας με την μεταφορά μας στον εξωτερικό χώρο. Εκεί παρατηρούμε για ακόμα μια φορά την ανάμειξη των δομικών χαρακτηριστικών όπου σε άλλα σημεία φέρει λαξευμένες λιθοδομές και σε άλλα επιφάνειες επενδεδυμένες με μάρμαρο ή ασβέστη, μετατρέποντας τα αρχιτεκτονικά δίπολα σε εννοιολογικούς σταθμούς του βίου της.
Συνεχίζοντας τον γύρο της Βίλας, μπορεί κανείς να δει και άλλες μοναδικές λεπτομέρειες, όπως το φυσικό κάλλος του τοπίου, τις επιζωγραφισμένες οροφές του βόρειου περιστυλίου, την ανοιχτή βεράντα τύπου μπελβεντέρε, καθώς και δυο μικρά νεοκλασικά μπαλκόνια με δωρικές παραστάδες.
Αποχωρώντας από το κτήριο, γύρισα να κοιτάξω ακόμα μια φορά το διατηρητέο μνημείο. Η τελευταία εικόνα με βρίσκει να χαζεύω τον λωτό στον χαρακτηριστικό κωνοειδή τρούλο. Η ώρα πήγε 17.00 και τα μάτια μου κλείνουν από την αντανάκλαση του ήλιου. Σκύβω το κεφάλι και ασυναίσθητα τα μάτια μου πάνε σε μια χελώνα που έχει βγάλει το κεφάλι της προς τα πάνω και μοιάζει να με κοιτά. Πλησιάζω να τη βγάλω φωτογραφία και μου χαρίζει την τελευταία λήψη στον χώρο, επιβεβαιώνοντας πως πράγματι το κτήριο αποτελεί ένα μείγμα μιας ποικιλόμορφης φυσικής, αρχιτεκτονικής και ιστορικής κληρονομιάς.
Σας προτρέπω να εξερευνήσετε κι άλλες πτυχές του κτηρίου και του περιβάλλοντος χώρου στέλνοντας email στο info@prasinotameio.gr . Μέχρι τότε όμως, μπορείτε να περιηγηθείτε ψηφιακά πατώντας τον σύνδεσμο που ακολουθεί: villa-kazouli.inventus.com.gr/
Το ζωγραφικό γεγονός του Γιάννη Μόραλη τελικά αποτυπώνει τις «χελώνες» που μπορεί ο καθένας να συναντήσει, τη ξεχωριστή δηλαδή «πινελιά» της κάθε εμπειρίας και προσέγγισης των πραγμάτων, που τελικά θα μοιάζει για πάντα σαν μια μορφή τέχνης...
* Ευχαριστώ ιδιαίτερα την κα. Κέλλη Κολιγιώργα, για την άμεση ανταπόκριση και εξυπηρέτηση πριν και κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στη Βίλα Καζούλη!
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Ραυτόπουλος, Π. (2021). Η βίλα Καζούλη, ο Π. Αριστόφρων και η Ακαδημία Πλάτωνος. Πράσινο Ταμείο.
Ραυτόπουλος, Π. (2022). Έντυπο: Η Βίλα Καζούλη και το Πράσινο Ταμείο. Πράσινο Ταμείο – Εκδόσεις.
* Η αναδημοσίευση φωτογραφιών ή αποσπασμάτων του blog θα πρέπει να τηρεί την προστασία των δικαιωμάτων του δημιουργού βάσει του άρθρου 2 παρ. 1 του Ν. 2121/1993, με σχετική αναφορά ή άδεια. Ευχαριστώ πολύ για τον σεβασμό στην έρευνα και το σύνολο της δουλειάς μου!