Η ιστορία και η επανάχρηση της Βασιλικής Αγίου Μάρκου
Updated: Nov 28, 2022
Επισκεπτόμαστε τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου (σημ. Δημοτική Πινακοθήκη Ηρακλείου) και τη νέα περιοδική έκθεση του Αριστείδη Απλαδά Ζερβού, "Βιώματα-Experiences".
Πέμπτη, 1 Σεπτεμβρίου και ο μήνας δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει με καλύτερες συνθήκες, αφού με βρήκε στην Κρήτη, κάνοντας τις καλοκαιρινές (μα πάντα πολιτιστικές) διακοπές μου.
Το αρκετά παρεξηγημένο Ηράκλειο, δεν αποτελεί -όπως πολλάκις ακούγεται- μια μεγαλούπολη λιγότερο ενδιαφέρουσα από το Ρέθυμνο και τα Χανιά, αλλά μια πόλη γεμάτη ιστορία.. όπου κι αν κοιτάξεις!
Αυτό που με συναρπάζει όπου κι αν πάω, είναι να μπορώ να κατανοήσω (δίχως google search) τα ιστορικά αφηγήματα μιας πόλης μέσα από τα κτήριά της. Τις διαφορετικές ταυτότητες που πέρασαν από αυτή και την αντιμετώπισή τους από τη σημερινή κοινωνία.
Τέτοιο παράδειγμα είναι και το Ηράκλειο, το οποίο αποτελεί έναν ανοιχτό διάλογο προϊστορικής, βενετσιάνικης, βυζαντινής και οθωμανικής κληρονομιάς. Πιο κοντά στα δικά μου αισθητικά γούστα ήταν τα βενετσιάνικα αρχιτεκτονήματα, τα οποία δεσπόζουν στη διαμόρφωση του κέντρου της πόλης, κάνοντας τη να φαντάζει σαν μικρογραφία ιταλικής πόλης σε συνδυασμό με νεοκλασικά στοιχεία των δυο περασμένων αιώνων.
Η νέα ταυτότητα αυτών των κτηρίων δεν επαναπαύεται στο ιστορικό τους φορτίο, αλλά πάντα με σεβασμό σε αυτό, επαναχρησιμοποιούνται και φιλοξενούν λειτουργικούς χώρους πολιτισμού, εστίασης, αγοράς, ακόμα και τράπεζες. Με πάντα λογικές εξαιρέσεις, τέτοιες πρακτικές μοιάζει να έχουν μόνο θετικό αντίκτυπο μιας κι έτσι προστατεύονται, συντηρούνται και δεν περνούν στη λήθη λόγω ερείπωσης ή καταστοφών. Φυσικά, η πόλη φιλοξενεί αρκετά κτήρια διαφόρων περιόδων και σε μεγάλο βαθμό η επανάχρησή τους δεν είναι εφικτή, λόγω έλλειψης πόρων ή πρωτοβουλιών.
Επανερχόμαστε ωστόσο στο κυρίως θέμα μας, τη Βασιλική Αγίου Μάρκου, και την εφαρμογή της παραπάνω ιδέας περί αξιοποίησης, παλίμψηστων και αστικής εικόνας.
Εν συντομία, η Βασιλική Αγίου Μάρκου βρίσκεται στο κέντρο του Ηρακλείου, απέναντι από την Κρήνη Μοροζίνι (Λιοντάρια), και αφορά ένα από τα πρώτα βενετσιάνικα κτήρια της πόλης (1239), στοχεύοντας στην τότε εγκαθίδρυση της βενετικής ταυτότητας και κυριαρχίας.
Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με γοτθικά στοιχεία και διαστάσεις 32m. x 15,60m. στη νότια και δυτική πλευρά, και 30 εκ. μεγαλύτερες διαστάσεις στη βόρεια και ανατολική πλευρά. Στον νότιο τοίχο, επίσης, σώζονται πέντε οξυκόρυφα παράθυρα, τα οποία χρονολογούνται από την κατασκευή του ναού.
Εξωτερικά, η δυτική πρόσοψη του ναού περιλαμβάνει στοά (προστώο) με κιονοστοιχία, γνωστή ως Λότζια του Αγίου Μάρκου, ενώ στο νοτιοδυτικό τμήμα της φιλοξενούσε έναν ψηλό πύργο/ρολόι, όμοιο με αυτό του Αγίου Μάρκου της Βενετίας.
Μετά την κατάκτηση του Χάνδακα (1669), το κτήριο παραχωρήθηκε στον τότε οικονομικό έφορο, Δεφτερδάρ Αχμέτ Πασά, ο οποίος μετέτρεψε την άλλοτε Βασιλική του Αγίου Μάρκου σε Δεφτερδάρ Τζαμi. Με τη σειρά του, το τζαμί λειτούργησε μέχρι το 1915, ενώ στη συνέχεια το κτήριο ανέλαβε η Εθνική Τράπεζα και στη συνέχεια ο Δήμος Ηρακλείου.
Για ένα μικρό χρονικό διάστημα λειτούργησε ως κινηματογράφος με την επωνυμία «ΜΙΝΩΑ» και κατά τη γερμανική κατοχή η Βασιλική μετατράπηκε σε αποθήκη. Το 1956 το μνημείο αποκαταστάθηκε στη σημερινή του κατάσταση από την Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και πλέον το κτήριο -ως Δημοτική Πινακοθήκη Ηρακλείου- φιλοξενεί περιοδικές εικαστικές εκθέσεις που μπορείτε να αναζητήσετε στον επίσημο σύνδεσμο της Πινακοθήκης: https://heraklionartgallery.gr/
Η δική μου εμπειρία με βρήκε στην περιοδική έκθεση του εικαστικού Αριστείδη Απλαδά Ζερβού, με τίτλο «Βιώματα – Experiences». O ίδιος, φανερά επηρεασμένος από ποιήματα, κοινωνικά ζητήματα, τη μορφή του έρωτα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη θρησκεία και το σώμα, παρουσιάζει την έννοια της εμπειρίας μέσα από τα μάτια του και μας συστήνεται σε αναμνηστικές card postal της έκθεσης που μπορεί να πάρει ο κάθε επισκέπτης. Στο σύνολο της εμπειρία βοηθούν και QR codes με audio experience για τα έργα.
Οι αναμνηστικές κάρτες αναφέρουν «Γεννήθηκα σε μια μακρόστενη γη ανάμεσα στην Αφρική και το Σούνιο, και δεν έχω ιδέα για το που και πότε θα πεθάνω, όλα είναι τέχνη, όλα εμπειρίες, ανακατεμένα χρώματα, γυαλί, κλωστές, ξύλο, χαρτί, βιώματα.», ενώ ολοκληρώνοντας τη σύντομη γνωριμία, ευχαριστεί τους καθηγητές ζωγραφικής και τέχνης, Μανώλη Αποστολάκη, Ανδρέα Καμπά και Έφη Φουντουλάκη.
Δυστυχώς δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση, διαδικτυακά, συνεπώς σας καλώ να την επισκεφτείτε μέχρι 13 Σεπτέμβρη και να αποκτήσετε τα δικά σας «βιώματα» εντός της.
Μέχρι τότε, σας αποχαιρετώ με τα λόγια του πίνακα «Αναμονή» και με τα όσα χρώματα αποπνέουν οι σκέψεις του Oscar Wilde. Ο πίνακας ήταν μπλε, εσείς πως θα τον χρωματίζατε;
«Δεν είμαστε εραστές λόγω του έρωτα που κάνουμε,
αλλά για την αγάπη που έχουμε.
Δεν είμαστε φίλοι λόγω των γέλιων που ξοδεύουμε,
αλλά για τα δάκρυα που μαζεύουμε.
Δεν θέλω να είμαι κοντά σου για τις σκέψεις που μοιραζόμαστε,
αλλά για τις λέξεις που δεν χρειάζεται τα λέμε.
Δε θα μου λείψεις ποτέ για όσα κάνουμε,
αλλά για αυτό που είμαστε μαζί»
Ωράριο λειτουργίας:
Δευτέρα – Παρασκευή: 09:00 - 14:00 και 17:00 21:00 | Σάββατο: 09:00 - 14:00 | Κυριακή και αργίες: κλειστά.
