Statecraft: Διαμορφώνοντας τη νέα ταυτότητα του ΕΜΣΤ
Updated: Nov 28, 2022
Μια αυγουστιάτικη βόλτα στο ΕΜΣΤ είναι αρκετή για να καταλάβεις πως το καλοκαίρι στην Αθήνα δεν είναι και τόσο άσχημη ιδέα...
H έκθεση Statecraft: Διαμορφώνοντας το Κράτος, υπό την επιμέλεια της νέας διευθύντριας του Μουσείου, Κατερίνας Γρέγου, ήρθε για να μας αποκαλύψει το βάθος πίσω από μια έκθεση σύγχρονης τέχνης και την αμφίδρομη σχέση της με την πολιτική. Τι είδαμε, τι σκεφτήκαμε και πώς το προσεγγίσαμε;
«I want a president who is a housewife, a cleaner, a teacher, a nurse, a midwife. Unemployed, a pensioner, childless, a mother of five, a single parent. A woman who loves a woman. A president who wears a skirt, trousers, a sweat suit.»
Η πρώτη μου επαφή με το νέο εκθεσιακό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ ήρθε το βράδυ της 16ης Ιουνίου, όταν είχα την τύχη να είμαι μια εκ των 5.000+ επισκεπτών που παραβρέθηκαν στα εγκαίνια των νέων εκθέσεων, απολαμβάνοντας μια γεύση από το τι σημαίνει πολιτισμός και εξωστρέφεια.
Μια βραδιά που θα θυμάμαι για πολλά χρόνια, με κόσμο, γέλια, συζητήσεις μπροστά από τα εκθέματα και μια κατακλείδα με τζιν λεμόνι και θέα τον λόφο του Φιλοπάππου και την Ακρόπολη.
Με κάτι τέτοιες και παρόμοιες παρελθούσες εμπειρίες ερωτεύτηκα τον χώρο του πολιτισμού: τυχαίες συναντήσεις με φίλους και συναδέρφους, συνδυασμός ποτού και τέχνης, πρόσβαση σε όλον τον κόσμο και απουσία ξύλινης επικοινωνίας σε χώρους πολιτισμού!
Επανερχόμαστε ωστόσο στον Αύγουστο του 2022 και σε μια 100% ανοιχτή έκθεση υπό το φως της ημέρας!
Το έθνος, η εθνικότητα, ο εθνικισμός, ο μετα-εθνικός κόσμος, το κράτος, η κυριαρχία και η συγκρότηση είναι κάποιες από τις έννοιες που απασχολούν το Statecraft, μα και τους ίδιους τους εαυτούς μας για μια -μάλλον κυκλική- κοινωνική οργάνωση 200 χρόνων.
Πρώτη στάση του αφηγήματος, το υπόγειο (-1). Οτάν κατέβει κανείς, το πρώτο πράγμα που παρατηρεί από τη γυάλινη είσοδο (ή έστω παρατήρησα εγώ) είναι τα κάδρα με τα χέρια, στο βάθος της αίθουσας. Ποικιλόμορφα αλλά βουβά, φωνάζουν για προσοχή και ηγεσία. Η Bani Abidi σαν άλλος κριτικός, αποδομεί γνωστές ηγετικές μορφές και αναρωτιέται για την καθολικότητα των ανδρικών εξουσιαστικών θέσεων, πλάι στο ερώτημα για τη μορφή ενός κόσμου κυβερνώμενο από γυναίκες.
Ίσως σε έναν άτυπο διάλογο αυτών των ανησυχιών, απαντά το φεμινιστικό έργο της Marina Naprushkina, η οποία μέσα από το "I Want a President" (2020-22) συγκινεί για τη γυναικεία δύναμη και την ελπίδα σε έναν κόσμο, όπου το μήνυμα της γυναικείας ισότητας θα είναι πραγματικότητα και όχι αίτημα διαμαρτυρίας!
Φανερά επηρεασμένη από τον λόγο της Zoe Leonard (1992), αναφέρει: «I want a president who is a housewife, a cleaner, a teacher, a nurse, a midwife. Unemployed, a pensioner, childless, a mother of five, a single parent. A woman who loves a woman. A president who wears a skirt, trousers, a sweat suit.[...]».
Φεύγοντας από το σημείο, πέφτουμε πάνω σε 7 καρέκλες. Όχι, δεν θα ξαποστάσουμε... Τα συγκεκριμένα εκθέματα αφορούν το έργο των Langland και Bell. Οι δύο καλλιτέχνες που συνεργάζονται από το 1978, παρουσιάζουν το Maison de Force (1991), όπου 7 καρέκλες αποδίδουν 7 διαφορετικές κατόψεις φυλακών.
Αισθητικά λάτρεψα τη γεωμετρία τους, παρόλα αυτά, το μυαλό μου στάθηκε σε μια προσωπική ταύτιση του έργου με τη θεωρία της ετεροτοπίας του Michel Foucaul και τη δημιουργία έτερων χώρων προς κανονικοποίηση των ακραίων κοινωνικών καταστάσεων που επικρατούν σε μια φυλακή. Η τελευταία αναπτύσσεται από τον κρατικό έλεγχο και τις παρεκκλίσεις του ελεύθερου βίου, όπου οι κοινωνικές σχέσεις διαφοροποιούνται από τις κυρίαρχες και η ύλη παίρνει χωρικές διαστάσεις.
*Μικρή υποσημείωση: Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το συγκεκριμένο είδος φουκωικής ετεροτοπίας, ανατρέχοντας στην πέμπτη αρχή του άρθρου Of Other Spaces (1967), Heterotopias.
Συνεχίζουμε με ένα ακόμα έκθεμα που βρίσκεται πολύ κοντά στα προσωπικά μου ενδιαφέροντα. Ο λόγος για το ερευνητικό αρχείο του Αντώνη Πίττα, με μια σειρά θέσεων και τεκμηρίων για τη δημόσια γλυπτική και το πολιτικό της φορτίο.
Το all done go home μας κάνει να κατανοήσουμε πρακτικές χειραγώγησης του συλλογικού φαντασιακού μέσα από εικόνες τύπου πατρόν (cut out) που τελικά ράβουν το νήμα έρευνας και εικόνας, στις δημόσιες διαστάσεις του χώρου και της τέχνης.
Μέσα στο ίδιο context δημόσιας ιστορίας φαίνεται να έχει δουλέψει και η Ειρήνη Βουρλούμη, η οποία μέσω του «Live your myth in Greece» δεν μας μεταφέρει σε εικόνες τουριστικής εκστρατείας του ΕΟΤ, αλλά στο «In Waiting» του 2012-18 και σε απεικονίσεις του αστικού τοπίου που άλλοτε φέρουν το υπό κατασκευή άγαλμα του Α. Παναγούλη και άλλοτε μια σπασμένη λάμπα δρόμου στο κέντρο της πόλης.
Μέσα σε πολλά ακόμα εκθέματα, επιλέγω να σταματήσω εδώ! Όχι για να μην γίνει μεγαλύτερο το άρθρο, ούτε επειδή δεν έχω την όρεξη, αλλά γιατί μια έκθεση σαν αυτή αξίζει να την ανακαλύψει ο καθένας μόνος του και να ξεχωρίσει τα δικά του ηχηρά μηνύματα για τη «διαμόρφωση του κράτους».
Η έξοδος απο την έκθεση μας κάνει να αναρωτιόμαστε, «τι καλλιεργεί τελικά η έκθεση Statecraft στον επισκέπτη;» Η δική μου απάντηση βρίσκει τα έργα της έκθεσης ως μια εποπτεία της κοινωνίας, των άβουλων αποδοχών της ή του ίδιου του εαυτού μας εντός της. Κατανοεί τον ρόλο της σύγχρονης τέχνης ως ένα επικοινωνιακό υποσυνείδητο που επαναφέρει επίκαιρες -και τελικά διαχρονικές- αλήθειες που συνειδητά αποκρύπτουμε με την πρόφαση μιας αδιαφορίας ή (καλλιτεχνικής) άγνοιας.
Η σύγχρονη τέχνη και πολλώ δε μάλλον η παρούσα έκθεση χρειάζεται μόνο την κουλτούρα της κοινωνικής αντίληψης και της κιτρικής. Μιας κριτικής που σε κάνει καλλιτέχνη (όπου τέχνη, βλ. τεχνική επιδεξιότητα), γιατί τελικά σε καλεί στην ανάγνωση των διαφορών ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα, το έθνος και το κράτος, τη θέση και την αντί-θεση, την οντότητά σου μέσα σε ένα σύνολο που καλείται κοινωνία!
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε τον επίσημο ιστότοπο του
Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. 👈
Συμμετέχοντες Καλλιτέχνες
Bani Abidi, Ewa Axelrad, Μαρία Βαρελά, Zanny Begg & Oliver Ressler, Βαγγέλης Βλάχος, Ειρήνη Βουρλούμη, Loulou Cherinet, Liu Chuang, Γιώργος Γύζης, Katya Ev, Köken Ergun, Marta Górnicka, Ivan Grubanov, Lise Harlev, Femke Herregraven, Ελένη Καμμά, Navine G. Khan-Dossos, Thomas Kilpper, Szabolcs KissPál, Πάνος Κοκκινιάς, Stéphanie Lagarde, Langlands & Bell, Ella Littwitz, Thomas Locher, Cristina Lucas, Tanja Muravskaja, Marina Naprushkina, Kristina Norman, Daniela Ortiz, Trevor Paglen, Αντώνης Πίττας, Jaanus Samma, Larissa Sansour, Jonas Staal, Αναστάσης Στρατάκης, Sasha Streshna, Αλέξης Φιδετζής