Schreierstoren
Updated: Nov 28, 2022
Επισκεπτόμαστε ένα από τα παλαιότερα κτήρια του Άμστερνταμ και παίρνουμε μια «γεύση» από τη νέα του χρήση.
Δευτέρα, 10 Οκτωβρίου και η μέρα δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει καλύτερα από ένα πρωινό μάθημα στο Vrije Universiteit Amsterdam, σχετικά με τον χαρακτηρισμό του ιστορικού τοπίου. Τι θεωρείται, πως προσεγγίζεται και πως το αναγνωρίζουμε στο σύνολο ενός τοπίο;
Μετά από σειρά παραδειγμάτων, ήρθε η ώρα για μια μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη. Όλα τα παιδιά του προγράμματος «Πολιτιστική Κληρονομιάς και Σχεδιασμός Ευρωπαϊκών Τοπίων/ Cultural Heritage and the planning of European Lanscapes», χωριστήκαμε σε περιοχές της πόλης και πραγματοποιήσαμε επιτόπια έρευνα σε ιστορικά κτήρια, ώστε να ανακαλύψουμε την τωρινή τους μορφή, χρήση και κατάσταση.
Έτσι, παρέα με τον συνάδερφο του προγράμματος δεν ήταν και πολύ δύσκολο να επιλέξουμε τις άλλοτε κακόφημες περιοχές Zeedijk και Nieuwmarkt, πλησίον του γνωστού δρόμου «Red Light».
Πιο συγκεκριμένα, εξετάσαμε ένα πολύ ενδιαφέρον και προσιτό κτήριο, το οποίο γίνεται γνωστό και στον τίτλο του άρθρου. Ο πύργος (walltower) Schreierstoren βρίσκεται μόλις τρία λεπτά από το κέντρο της πόλης, πίσω από τον Κεντρικό Σταθμό του Μετρό του Άμστερνταμ. Χρονολογείται στο 1487 και λέγεται πως η αρχική του χρήση αφορούσε την άμυνα της πόλης ως μέρος του τείχους του Άμστερνταμ.
Η χρονολόγηση αναγράφεται σε πρόσθετη επιγραφή στην πρόσοψη του πύργου, ωστόσο ο Thussenbroek σε δημοσίευμα με τίτλο «De Schreierstoren van binnen en van buiten Een van de laatste restanten van de Amsterdamse stadsommuring bouwhistorisch onderzocht.» αναφέρει πως δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για τον χρόνο κατασκευής του πύργου.
Σήμερα, είναι ο παλαιότερος αμυντικός πύργος του Άμστερνταμ, ενώ μετά την κατεδάφιση του τείχους της πόλης (1600), ο πύργος χρησίμευσε ως λιμεναρχείο και έπειτα στέγασε το ναυτιλιακό βιβλιοπωλείο L.J. Harry.
Με το πέρασμα των χρόνων, ο πύργος έχει ταυτιστεί με σειρά αστικών θρύλων που συνδέονται με το τότε λιμάνι της πόλης. Ένας από τους γνωστότερους, θέλει το μέρος να αποτελούσε κατά την εποχή των VOC (Dutch East India Company), το σημείο οπού οι γυναίκες αποχαιρετούσαν τους άνδρες τους πριν ξεκινήσουν τα μεγάλα θαλάσσια ταξίδια τους.
Σε αυτό το μύθευμα λέγεται πως στηρίζεται και η σημερινή ονομασία του πύργου. Ο λόγος για τη γερμανική λέξη «schrei», η οποία ερμηνεύεται ως «κραυγάζω/κλαίω με λυγμούς» και αποδίδεται σε μια γυναίκα που είχε τρελαθεί και τα δάκρυα της έτρεχαν από τον πύργο, αφότου χάθηκε το πλοίο του συζύγου της. Παρόλα αυτά, η παρελθούσα ονομασία του ήταν «Schrayershoucktoren» ορίζοντας την έντονη γωνία που σχημάτιζε ο πύργος στα τείχη της πόλης.
Πλέον, το Schreierstoren αποτελεί καφέ (και μπυραρία), το οποία συντηρεί το ύφος και την ιστορικότητά του, μέσα από τη διατήρηση της εξωτερικής άποψης από τούβλα, την μερική εσωτερική τοιχοποιία ως κορνίζα στον τοίχο του καφέ και άλλα μεταγενέστερα αντικείμενα όπως βιβλία και χρηστικά σκεύη, τα οποία κοσμούν τον χώρο.
Το μαγαζί, ακόμα, φιλοξενεί εκδηλώσεις, ενώ οι υπάλληλοι του καφέ μας γνωστοποίησαν πως το άνω τμήμα του πύργου πρόκειται να γίνει βιβλιοπωλείο/μουσείο. Η επίσκεψη στον πάνω όροφο ήταν ανοιχτή για το κοινό, αλλά από την πανδημία κι έπειτα ο χώρος δεν είναι προσβάσιμος, με άγνωστη την ημερομηνία επανέναρξής του.
Λίγο προτού αποχωρήσουμε από το μαγαζί, ήπια την τελευταία γουλιά μπύρας «Vaasje V.O.C. pils» μέχρι που η είσοδος δυο νέων επισκεπτών μας έπεισε να παραμείνουμε για λίγο ακόμα. Η συζήτηση με τους πελάτες κατέστησε γνωστή την αποδοχή τέτοιων πρακτικών επανάχρησης ιστορικών κτηρίων. Η νεαρή γυναίκα ανέφερε πως απολαμβάνει να πίνει το ποτό της σε ένα ιστορικά φορτισμένο κτήριο, ενώ επίσης το θεωρεί μια καλή ευκαιρία να γνωρίσει την πόλη.
Η δική μου άποψη βρίσκει θετική αυτή την πρακτική, κυρίως επειδή όπως μας έγινε γνωστό εποπτεύεται από το κράτος και άρα η μορφή του θα παραμένει στην διαχείριση αρμοδίων πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο σεβασμός στα υλικά και την αυθεντικότητα, παρουσιάζει μια καλή προσπάθεια ενεργοποίησης ενός ιστορικού κτηρίου, το οποίο δεν θα μπορούσε ούτως η αλλιώς να παρουσιάσει χρήση ανάλογη της παρελθούσας (βλ. αμυντικό πύργο).
Εάν μελλοντικά προστεθεί κάποιου είδους έκθεση στον άνω όροφο, θα ολοκληρώσει το αφήγημα και παράλληλα θα δώσει ζωή στη διατήρησή του στη μνήμη των ανθρώπων. Όπως αναφέρει και ο Halbwachs «δεν μπορεί να υπάρξει μνήμη έξω από εκείνο το πλαίσιο αναφοράς που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε μια κοινωνία για να καταγράψουν και να ξαναβρούν τις αναμνήσεις του». Έτσι, εφόσον το κτήριο δεν περνά στη λήθη και την ερείπωση, διαμορφώνει ένα συλλογικό αφήγημα μέσα από καινούργια βιώματα και αναμνήσεις που και πάλι έχουν στο βάθος τους την ιστορικότητα του κτηρίου και τον σεβασμό στο «τι δεν πρέπει να ξεχάσουμε»…
Επίσημο Website: https://www.schreierstoren.nl/
Ενδεικτικές πηγές:
- Amsterdam City Archives: https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/stukken/grachten-torens/schreierstoren/
- de eerste 300 jaar van de stad Amsterdam: https://www.theobakker.net/pdf/eerste300jr.pdf
- Thussenbroek, G. (2007) De Schreierstoren van binnen en van buiten Een van de laatste restanten van de Amsterdamse stadsommuring bouwhistorisch onderzocht. Bulletin KNOB, 106(4-5), 201–214.
