Ανοιξιάτικη απόδραση στην ιστορική Ναύπακτο
Ανακαλύπτουμε την ιστορία της πιο γραφικής πόλης της Αιτωλοακαρνανίας μέσα από τα 5 γνωστότερα μνημεία της.
Ψάχνεις για μια τριήμερη εκδρομή έξω από τη ρουτίνα της μεγαλούπολης, η οποία να σου προσφέρει πολλές επιλογές σε τοπία και αξιοθέατα; Βρίσκεσαι στο σωστό άρθρο και όπως ήδη διάβασες στον τίτλο, ο δρόμος, μας οδηγεί στη μαγευτική Νάυπακτο. Ναι, αυτή που συνήθως μπερδεύουν ή με νησί ή με το Ναύπλιο...
Προς αποκατάσταση της ταυτότητας της, ας διευκρινίσουμε που βρισκόμαστε γεωγραφικά. Η πόλη της Ναυπάκτου τοποθετείται ανάμεσα στο Αντίρριο και τις εκβολές του ποταμού Μόρνου, στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου. Το χαρακτηριστικό της πλεονέκτημα είναι ο συνδυασμός ορεινού και θαλάσσιου τοπίου, ενώ η ιστορικότητα της πιστοποιείται από πληθώρα επιμέρους κτηρίων και μνημείων, ορισμένων από τα οποία θα συναντήσουμε και στον «περίπατό» μας.
Αφού περάσουμε τη Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, για την οποία πριν έναν χρόνο δημιουργήθηκε ένα πολύ αξιόλογο βίντεο που μπορείτε να δείτε πατώντας ΕΔΩ, συναντάμε το Καστέλι της Ρούμελης. Κάνουμε μια μικρή στάση να απολαύσουμε την πρώτη μας επαφή με την επιθαλάσσια οχυρωματική αρχιτεκτονική και συνεχίζουμε για άλλα 12.3 χλμ, οπότε και φτάνουμε στη Νάυπακτο. Η πρώτη κιόλας εικόνα από το κέντρο της πόλης αιτιολογεί το όνομα της, το οποίο μοιάζει να έχει άμεση σχέση με το πρωταγωνιστικό υδάτινο στοιχείο που την αγκαλιάζει. Κάπως έτσι, περνάμε στο πρώτο αξιοθέατο αυτού του άρθρου, το οποίο δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το ιστορικά φορτισμένο Λιμάνι της.
1. Λιμάνι Ναυπάκτου
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η σχέση της Ναυπάκτου με τη θάλασσα φαντάζει πολύ παλαιά και συνδεδεμένη, αφού το ίδιο της το όνομα αναφέρεται στις δραστηριότητες κατασκευής πλοίων (ναυς + πήγνυμι) που λάμβαναν χώρα εκεί στα τέλη του 12ου π.Χ., όταν πραγματοποιούνταν οι μετακινήσεις των Ηρακλειδών (Δωριέων) προς την Πελοπόννησο.
Παρότι η ύπαρξη λιμανιού τεκμαίρεται ήδη από τους κλασικούς χρόνους, μέσα από αναφορές του Θουκυδίδη (Ἱστορίαι, 7.33) θα σταθούμε στη σημερινή εικόνα του, όπως μας σώζεται από τις επεμβάσεις της πρώτης Ενετικής περιόδου (1407-1499) και των επόμενων δυο φάσεων της οθωμανικής κυριαρχίας.
Περπατώντας κανείς σήμερα στο λιμάνι μπορεί να απολαύσει τον καφέ ή την κρέπα του ενω κάθετε στα πεζούλια και κανανοεί τη σχεδόν πεταλόσχημη μορφή ενός από τα πιο καλοδιατηρημένα παραδείγματα λιμανιού των μεσαιωνικών χρόνων. Η κατασκευή των τειχών του τοποθετείται στον 15ο αι. και τα επιθαλάσσια τείχη διαθέτουν scarpa, δηλαδή κεκλιμένο επίπεδο για λόγους ενίσχυσης και άμυνας από τηλεβόλα όπλα. Ο τελευταίος μηχανισμός μάλιστα, κάνει φανερή την έντονα στρατηγική θέση τόσο του λιμανιού, όσο και του κάστρου με το οποίο συνδέεται.
Χαρακτηριστικά αξιοθέατα του λιμανιού, είναι οι δύο ημικυκλικοί προμαχώνες οι οποίοι λέγεται ότι έκλειναν την είσοδο του λιμανιού, με αλυσίδα που εκτεινόταν από τον έναν στον άλλον. Κατά του οθωμανικούς χρόνους, προστέθηκε φυλάκιο με πυραμιδοειδή στέγη στον ανατολικό προμαχώνα, το οποίο λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα ως φάρος.
Ακριβώς απέναντι από τον Φάρο, στο πλάτωμα του δυτικού προμαχώνα, μπορεί κανείς να εντοπίσει σε περίοπτη θέση, το άγαλμα του Γιώργου Ανεμογιάννη (1798–1821). Ο Ανεμογιάννης ή Γιώργος Παξινός όπως αλλιώς ήταν γνωστός εξαιτίας της καταγωγής του, έμεινε στην ιστορία ως ήρωας και μάρτυρας του Επαναστατικού Αγώνα του 1821 και ένας από τους πρώτους πυρπολητές του ελληνικού στόλου.
2. Άγαλμα Μιχαήλ Θερβάντες
Φυσικά, ένα από τα γνωστότερα ιστορικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας, δεν είναι άλλο από τη ναυμαχία που έμεινε γνωστή ως Ναυμαχία της Ναυπάκτου (Lepanto), στις 7 Οκτωβρίου 1571. Η έκβαση της ναυμαχίας μεταξύ των δυνάμεων του Ιερού Συνασπισμού (Sacra Liga) και του Οθωμανικού Στόλου έφερε την νίκη στους πρώτους και μια νέα σελίδα για την Δύση.
Στους δυτικούς του πνεύματος ήταν και ο Ισπανός συγγραφέας Μιχαήλ Cervantes Saavedra (1547-1616), ο οποίος πολέμησε στην ιστορική ναυμαχία ως υπαξιωματικός του πολεμικού πλοίου Μαρκέσα (Marquesa). Στο πρώτο μέρος του έργου του «Δον Κιχώτης» αναφέρεται η πολυτάραχη ναυμαχία και εμείς σήμερα μπορούμε να τον θυμόμαστε μέσα από τον ανδριάντα που στέκει λίγο παραπέρα από το προαναφερόμενο άγαλμα και καλωσορίζει τον κάθε περιπατητή στην ιστορία του Ισπανού ήρωα και στο επονομαζόμενο «Πάρκο Θερβάντες».
*Extra Tip: Εάν επισκεπτείτε τη Ναύπακτο μέσα στον Οκτώβρη μπορείτε να παρακολουθήσετε τις «Εκδηλώσεις Ναυμαχίας», με αντιπροσωπείες αρχών και οργανισμών, πολεμιστές με παραδοσιακές μεσαιωνικές φορεσιές για την αναπαράσταση της Ναυμαχίας. Ανεξαρτήτως του εάν είναι μαζικώς αποδεκτή η φιλοσοφία των αναβιωτικών πρακτικών, η σχετική ανάδειξη της άυλης κληρονομιάς της περιοχής, διατηρεί στη μνήμη τη νεότερη τοπική ιστορία της περιοχής, προσφέροντας παράλληλα μια λαογραφική αίσθηση στην πολιτιστική ατζέντα κάθε επισκέπτη.
3. Φετιχιέ Τζαμί
Από τον δυτικό λιμενοβραχίονα, περνάμε στον ανατολικό, για να προσεγγίσουμε ένα απο τα πιο χαρακτηριστικά οθωμανικά μνημεία της περιοχής. Το Φετιχέ Τζαμί, δηλαδή το τέμενος του κατακτητή υποδηλώνει με το όνομα του την κατάκτηση της πόλης (1499) από τον τότε σουλτάνο Βαγιαζήτ Β'. Αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα τετράγωνης κάτοψης με τριπλή τοξοστοιχία και στην δεύτερη εικόνα του άρθρου μπορούμε να εντοπίσουμε τον τρούλο που φέρει στην οροφή του. Σχετική πινακίδα υπάρχει επίσης στον κεντρικό δρόμο μπροστά από το λιμάνι, δίπλα από το καφέ «Άρωμα».
Η επόμενη χρήση του μνημείου εως και τον 19ο αι. ήταν ως αλαταποθήκη, ενώ τη δεκαετία του 1970 εως και το 1998 φιλοξένησε μια μικρή αρχαιολογική συλλογή της ευρύτερης περιοχής. Το οθωμανικό τέμενος έχει αποκατασταθεί (1999-2001) από το Υπουργείο Πολιτισμού και πλέον λειτουργεί ως χώρος περιοδικών εκθέσεων και εκδηλώσεων, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Το καλοκαίρι του 2022, στα πλαίσια της έκθεσης «Παύλος Σάμιος – Χαίρε» είχα την τύχη να βρεθώ σε μια από τις αναφερόμενες περιοδικές εκθέσεις που πραγματοποιεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων της περιοχής, ενώ παράλληλα μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω το μνημείο από κοντά. Στο εσωτερικό μπορεί κανείς να δει τις αποκαταστάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο μνημείο ήδη από το 1999, τόσο στον προθάλαμο, όσο και στην τετραγωνική κεντρική αίθουσα. Στη βόρεια πλευρά αναδεικνίεται η κόγκχη του μιχραμπ, ενώ πέραν της αρχιτκετονικής αισθητικής, ο χώρος φωτίζεται άπλετα από τα παράθυρα που βρίσκονται στα αντολικά του μνημείου.
4. Κάστρο
Αφήνοντας πίσω μας το λιμάνι και τα μνημεία που το περιβάλλουν, ήρθε η ώρα να πάρουμε το αμάξι και να ανεβούμε τη δυτική απόληξη του όρους Ριγάνι για να επισκεφτούμε το Κάστρο της Ναυπάκτου. Η διαδρομή προς αυτό είναι πολύ ευχάριστη με το πράσινο τοπίο να πρωταγωνιστεί και να παραβλέπει τη στενότητα των δρόμων. Κάπου εδώ πιστεύω πως θα άξιζε πραγματικά η δημιουργία ενός δημοτικού shuttle bus με τη μετακίνηση λιμάνι-κάστρο (και αντίστροφα) ανά μισή ώρα, προς αποφυγή μποτιλιαρισμάτων.
Η γενική είσοδος στο κάστρο είναι στα 3 ευρώ, ποσό το οποίο αξίζει την εμπειρία περιήγησης στο κάστρο και τα μνημεία του, ενώ το ωράριο λειτουργίας είναι 08.00-20.00 κατά τους θερινούς μήνες και 08.00-15.30 κατά τους χειμερινούς μήνες (κλειστά: Τρίτη και αργίες). Το προσωπικό στον χώρο ήταν πολύ ευγενικό, ενώ στα εκδοτήρια εισιτηρίων παρέχονται πληροφορίες σε booklets που έχει επιμεληθεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας.
Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και ένα εξαιρετικό σημείο θέασης προς όλη την πόλη, με παγκάκια για ξεκούραση κατά τη λήξη της περιήγησης και πολύ καλά σχεδιασμένες πινακίδες ενημέρωσης. Φυσικά, αυτή η θέα γίνεται ακόμα πιο πανοραμική, ακολουθώντας το λιθόστρωτο μονοπάτι και φτάνοντας στο Ιτς Καλέ, δηλαδή το ανώτερο τμήμα της οχυρωμένης ακρόπολης.
Πρίν όμως φτάσει κανείς εκεί, έρχεται σε επαφή με άλλα μνημεία και κτήρια του κάστρου, όπως τα σύγχρονα κτήρια του φυλακίου, του αναψυκτηρίου, ερείπια κτηρίων για αποθηκευτική χρήση και λοιπά κτήρια θρησκευτικού και διοικητικού χαρακτήρα που χρονολογούνται στους βυζαντινούς χρόνους. Από αυτά, ξεχωρίζει ο Ναός του Προφήτη Ηλία (19ος αι.), του οποίου τα θεμέλια μαρτυρούν την ύπαρξη παλαιότερου ναού. Στη δυτική πλευρά του μάλιστα, σώζεται η βάση μιναρέ από το προγενέστερο τζαμί της οθωμανικής περιόδου.
Πλησιάζοντας στο τρίτο διάζωμα του κάστρου, στο ανοιχτό σημείο όπου κανείς συναντά μέρος του τείχους και των επάλξεων του, μπορεί να κοιτάξει το λιμάνι και να κατανοήσει τελικά πως οι κλιτύες του λόφου στο οποίο βρίσκεται το Κάστρο, ακολουθούν το φυσικό ανάγλυφο και καταλήγουν στη θάλασσα και το οχυρωμένο λιμάνι.
*Extra Experience; Εάν θέλετε να προσεγγίσετε το Κάστρο ψηφιακά, μπορείτε να περιηγηθείτε εικονικά ή να δείτε την τρισδιάστατη απεικόνισή του, πατώντας τον σύνδεσμο που ακολουθεί:
https://www.visitnafpaktia.gr/proorismoi/diadromes/kastro-naupaktou/
5. Ρολόι
Κατηφορίζοντας και φτάνοντας στην τελευταία μας στάση, θα αφήσουμε το αμάξι και θα περπατήσουμε πάνω από τον Αγ. Δημήτριο για να δούμε απο κοντά το Ρολόι της Ναυπάκτου. Το Ρολόι - Πύργος χτίστηκε το 1914 από τον Μητροπολίτη Σεραφείμ Δομβοϊτη και φιλοτεχνήθηκε από πελεκητή πέτρα. Εσωτερικά φιλοξενεί την καμπάνα που χτυπάει μέχρι και σήμερα, κάθε ώρα.
Προτείνεται η επίσκεψη στο σημείο κατά τις 20.10 οπότε μπορεί κανείς να απολαύσει μόνος του ή με την παρέα που έχει επιλέξει, την άκρως ρομαντική δύση του ηλίου στην πόλη της Ναυπάκτου, με τα γύρω σπίτια της Άνω Πόλης να κάνουν το σύνολο του τοπίου σαν βγαλμένο απο ταινία.
Σε αυτή την αναστοχαστική ατμόσφαιρα σκέφτομαι πως το άρθρο και κατ’ επέκταση η πόλη θα χρειαζόταν μια ακόμα στάση σε ένα μουσείο ή ένα μνημείο που θα φιλοξενεί μόνιμη συλλογή για την ιστορική και αρχαιολογική κληρονομιά της περιοχής. Η δημιουργία ενός τόσο απαραίτητου χώρου θα πρέπει να συνδέσει την πόλη και με τα ορεινά σημεία ενδιαφέροντος για την διατήρηση και περαιτέρω ανάδειξη της πολιτιστικής, αρχιτεκτονικής και φυσικής σπουδαιότητας του Δήμου Ναυπακτίας.
Άλλα Αξιοθέατα: Αρχοντικό/Πύργος Μπότσαρη, Βεζίρ Τζαμί, Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Βομβοκούς, Φαράγκι Κάκαβου.
Πολιτιστικές Εκδηλώσεις: Εκδηλώσεις Ναυμαχίας, Εμποροπανήγυρη/Παζάρια Αγίου Δημητρίου, Γιορτή Κάστανου & Τσίπουρου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
• Βικάτου, Ο. Χαμηλάκη, Αι. Κατσούλη, Ε. (2015) Το Κάστρο της Ναυπάκτου Αποκατάσταση και στερέωση τμημάτων και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου. Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας.
• Σαράντη, Φ. (2014) Το αρχαίο λιμάνι της Ναυπάκτου: Κατάλοιπα και μαρτυρίες. Ίδρυμα Δημητρίου και Αίγλης Μποδοσάκη (Ναύπακτος: Η αρχαία πόλη και η σημασία της κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και τα ελληνιστικά χρόνια)
• Επίσημος Ιστότοπος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας: efaaitl.gr/